اگر چه حالیا دیریست کان بی کاروان کولی

ازین دشت غبار آلود کوچیده ست،

و طرف دامن ازاین خاک دامن گیربرچیده ست:

هنوز از خویش میپرسم

آه

چه می دیده ست آن غمناک روی جاده نمناک

زنی گم کرده بویی آشنا،و آزار دلخواهی¹؟

سگی ناگاه دیگر بار

وزیده بر تنش گمگشته عهدی مهربان با او

چنانچون  پار یا پیرار²؟

سیه روزی خزیده در حصاری سرخ³؟

اسیری از عبث بیزار و سیر از عمر⁴

به تلخی باخته دار و ندار زندگی را در قماری سرخ؟

وشاید هم درختی ریخته هر روز همچون سایه در ریزش

هزاران قطره خون بر خاک⁵ روی جاده های نمناک؟

چه نجوا داشته با خویش؟

پیامی دیگر از تاریکخون دلمرده سودازده،کافکا⁶؟

-(درفش قهر،

نمای انتقام ذلت عرق یهودی از نظام دهر،

لجن در لج،لج اندر خون و خون درزهر). -

همه خشم و همه نفرین،همه درد و همه دشنام؟

درود دیگری بر هوش جاوید قرون و حیرت عصیانی اعصار

ابر رند همه افاق،مست راستین خیام⁷؟

تفوی دیگری بر عهد و هنجار عرب،یا باز

تفی دیگر به ریش عرش وبر آیین این ایام ؟

چه نقشی می زدست آن خوب

به مهر و مردمی یا خشم یا نفرت؟

به شوق شور یا حسرت؟

دگر بر خاک یا افلاک روی جاده نمناک؟

دگر ره مانده تنها با غمش در پیش آیینه

مگر،آن نازنین عیار وش لوطی⁸؟

شکایت می کند ز آن عشق نا فرجام دیرینه،

وز او پنهان،به خاطر می سپارد گفته اش طوطی؟

کدامین شهسوار باستان میتاخته چالاک

فکنده صید بر فتراک روی جاده نمناک؟

هزاران سایه جنبد باغ را،چون باد بر خیزد

گهی چونان گهی چونین.

که می داند چه می دیده ست آن غمگین؟

دگر دیری ست کز این منزل ناپاک کوچیده ست.

و طرف دامن از این خاک بر چیده ست.

ولی من نیک میدانم،

چو نقش روز روشن بر جبین غیب می خوانم،

که او هر نقش می بسته ست،یا هر جلوه می دیده ست،

نمی دیده ست چون خود پاک روی جاده نمناک.

                                                                               تهران،اردیبهشت????

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

پانویس*: مطالب زیر را شاعر این اثر مهدی اخوان ثالث به عنوان پانویس قید کرده: "مدتهاپس ازخودکشی صادق هدایت** همین چندی پیش در اخبار او خواندم که در ایام نزدیک به آن فرجام تلخ،چند اثرمنتشرنشده خودراکه نزد این وآن بوده ازشان میگیرد و با آنچه از این دست آثار پیش خودش بوده، یکجا ودر یک لحظه بحرانی و خشماگین، می سوزاند، و از آن جمله کتاب یا کتابچه ای بوده است یا نمی دانم چه، نامش "روی جاده نمنا ک"...

اکنون این زمزمه ایست با او و برای او و کتیبه شکسته بسته ای بر آستانه یاد ارجمند   او ..."

اخوان ثالث در عبارتهای این شعر به چندین داستان کوتاه و 2 اثر دیگر از صادق هدایت اشاره داشته که در پانویسهای زیر به آنها اشاره شده:

پانویس1- داستان کوتاه "زنی که مردش را گم کرد"

پانویس 2 - داستان کوتاه "سگ ولگرد"

پانویس 3- داستان کوتاه "تاریکخانه"

پانویس 4- داستان کوتاه "اسیر فرانسوی"

پانویس 5- داستان کوتاه "سه قطره خون"

پانویس 6- ترجمه رمان "مسخ" اثر کافکا که جریان فکری صادق هدایت بسیار نزدیک به این نویسنده میباشد.

پانویس 7- هدایت کتابی در شرح و انتخاب رباعیات اصیل حکیم عمر خیام دارد

پانویس 8- داستان کوتاه "داش آکل"، شاید عبارتهای دیگری از این شعر نیز به آثار دیگری از هدایت اشاره داشته باشد که به علت  غرابت مفهوم یا عدم آشنائی کامل من با آثار هدایت جامانده باشد. مثلاً: ممکن است در عبارت "آن بی کاروان کولی" به داستان کوتاه "لاله" اشاره شده باشد ولی نمیتوان به صراحت این اشاره را دید. ویا عبارت " عهد و هنجار عرب " احتمالاً به یکی از آثار هدایت اشاره دارد که در دایره معلومات من نبود.

                                               

پانویس**: صادق هدایت نام آشنای نویسنده ی بزرگی است که شاهکار او رمان "بوف کور" میباشد و داستان کوتاه "سگ ولگرد" وی نیز از معروفترین داستان کوتاه های فارسی است. به نظرم در سه داستان کوتاه "تاریکخانه" و "زنده بگور" و "اس جی ال ال" فضای فکری هدایت واضح تر از دیگر آثار وی بیان شده. فضای داستان کوتاه "حاجی مراد" در اطراف خیابان بین النهرین و روستای دره مرادبیک همدان میباشد.

هدایت با بزرگ علوی، مسعود فرزاد و مجتبی مینوی "گروه ربعه" را تشکیل دادند. بزرگ علوی در یک مصاحبه چنین چیزی گفته بود: اگر هدایت میماند شاهکار رمان فارسی را خلق میکرد.

 

محسن حمدیه ::: یکشنبه 87/1/4::: ساعت 9:49 صبح

محسن حمدیه
پی‌نوشت، پانوشت، یا پانویس شرح یا ارجاعی است که در حاشیه متن جای می‌گیرد و ممکن است با عدد یا نشانه‌هایی نظیر ستاره مشخص گردد و در متن نیز به آن رجوع داده شود. پانویس، در واقع، بخشی از نوشته است که برای دادن اطلاع بیشتر یا اعتبار بخشیدن به نوشته فراهم می‌شود؛ اگرچه جزء ضروری نوشته تحقیقی است ولی ماهیتآ به‌گونه‌ای است که نمی‌توان آن را در متن نوشته جای داد.... (محسن حمدیه)