میرزا صادق ناطق از شعرای چیره زبان اصفهان است. این شاعر جادو بیان در ساختن تاریخ با حساب ابجد¹ قدرت عجیبی داشته، بطوری که بیشتر قصائد وی از اول تا آخر، هر مصراعش در حساب ابجد همعدد میباشد!!!

در تاریخ تذهیب گنبد مقبره مطهر حضرت معصومه در قم، به سال 1218هجری قمری، قصیده ای گفته که شصت و دو بیت دارد و هر مصراع آن به حساب ابجد مساوی با 1218میباشد. علاوه بر آن عباراتی نیز که در اول این قصیده ذکر شده همگی1218 میباشند.  سادگی این جمله ها و ابیات نشانگر هوش سرشار و باور نکردنی این شاعر میباشد قسمتهائی از این شعر را در زیر میبینیم:

 

بسم الله الرحمن الرحیم به اسم موجود کریم

1218

این قصیده مسما به قصیده معجزیه است

1218

شصت و دو بیت

1218

یکصد و بیست و چهار مصراع

1218

 

در چند مصراع این قصیده ی بلند64بیتی که 4بیت از آن ذکر شد به علت تفاوت در رسم الخط  گذشته با امروز، عدد 1218 چند واحد کم یا زیاد شده است.

 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

پانویس 1- حساب ابجد یا جُمَل یکی از فنون زیبای شعری است که از زمانهای بسیار قدیم در محاسبات نجومی قدیم و علم هیئت کاربرد داشته، در این حساب برای هر حرف از حروف عددی قائل شده و حساب جمل را تشکیل داده اند. بدین ترتیب:

 

ا=1، ب=2، ج=3، ،د=4، ه=5، و=6، ز=7 ،ح=8، ط=9، ی=10، ک=20، ل=30، م=40، ن=50، س=60، ع=70، ف=80، ص=90، ق=100، ر=200، ش=300، ت=400، ث=500، خ=600، ذ=700، ض=800، ظ=900، غ=1000

 

مثلاً در مصراع "روی امید جمله عالم باین در است" اگر اعداد متناظر حروف را باهم جمع کنیم میشود: "200+6+10+1+40+10+4+3+40+30+5+70+1+30+40+2+1+10+50+4+200+1+60+400" = "1218"

از فارسی زبانان، نخستین شاعری که مستقیماً با حروف مقطعه ابجد، تاریخ را گفته مسعودسعدسلمان همدانی است، پس از آن انوری ابیوردی از این فن اسفاده کرده است.

اما در شعری از حکیم فردوسی نیز میتوان بیت زیر را (که در هجو سلطان محمود سروده شده) با حساب ابجد تعبیر کرد:

"کف شاه محمود والا تبار    نُه اندر نُه آمد، سِه اندر چهار" که نه ضربدر نه میشود هشتادویک و سه ضربدرچهار میشود دوازده، که هشتادویک = "لئیم" و دوازده="بود"، یعنی فردوسی خواسته است بگوید: سلطان محمود لئیم بود.

اما شعرای بسیاری در گوشه و کنار اشعارشان به حساب ابجد اشاره ها کرده اند، مفتون همدانی در دوبیت زیر به تساوی "علی" و "نمک" با عدد 110 اشاره کرده:

در مکتب کائنات استاد علیست          عالم همه بنده اند و آزاد علیست

نامش به عدد موافق آمد به نمک         یعنی نمک سفره ایجاد علیست

در کتاب "دویست سخنور" نوشته آقای نظمی تبریزی میتوان با ریزه کاریها و شگفتیهای این فن آشنائی بیشتری پیدا کرد. نویسنده ی این کتاب، سال وفات دویست سخنور فارسی گوی را با ماده تاریخ بیان کرده است.

 

 

 

 

 

محسن حمدیه ::: یکشنبه 87/1/4::: ساعت 9:45 صبح

محسن حمدیه
پی‌نوشت، پانوشت، یا پانویس شرح یا ارجاعی است که در حاشیه متن جای می‌گیرد و ممکن است با عدد یا نشانه‌هایی نظیر ستاره مشخص گردد و در متن نیز به آن رجوع داده شود. پانویس، در واقع، بخشی از نوشته است که برای دادن اطلاع بیشتر یا اعتبار بخشیدن به نوشته فراهم می‌شود؛ اگرچه جزء ضروری نوشته تحقیقی است ولی ماهیتآ به‌گونه‌ای است که نمی‌توان آن را در متن نوشته جای داد.... (محسن حمدیه)